- μυελός των οστών
- Ιστός που περιέχεται στα οστά και αναγεννά μερικές κατηγορίες μορφολογικών στοιχείων του αίματος· αποτελείται από ένα πυκνό δίχτυ αργυρόφιλων ινιδίων, μέσα στο οποίο βρίσκονται δικτυοκύτταρα και αιμοποιητικά κύτταρα με πολυάριθμα αιμοφόρα τριχοειδή. Ο ενεργός μυελός των οστών έχει ζωηρό κόκκινο χρώμα· κατά τη γέννηση καταλαμβάνει όλα τα κενά της σπογγώδους ουσίας κάθε οστού και τον αυλό των διαφύσεων των επιμήκων οστών. Με το πέρασμα του χρόνου, ο μ.τ.ο. ελαττώνεται προοδευτικά και σιγά-σιγά ένας λιπώδης ιστός, στον οποίο και οφείλεται το χαρακτηριστικό χρώμα του ονομαζόμενου κίτρινου μυελού, ιστού πτωχού σε αιμοποιητικά κύτταρα, αλλά ικανού, όταν δεχτεί διάφορα ερεθίσματα, να επανακτήσει την αρχική του λειτουργία. Στον ενήλικο, ερυθρός μυελός βρίσκεται στις επιφύσεις των επιμήκων οστών, σε μερικά πλατιά οστά (στέρνο, πλευρές, κρανιακά οστά) και στα σώματα των σπονδύλων: υπολογίζεται ότι η ολική του μάζα φτάνει το βάρος των 1,5 - 3,5 κιλών. Στον μ.τ.ο. σχηματίζονται τα ερυθρά αιμοσφαίρια, τα κοκκιώδη λευκά αιμοσφαίρια (κοκκιοκύτταρα) και τα αιμοπετάλια, και βρίσκονται όλα τα κύτταρα - προβαθμίδες των στοιχείων αυτών. Η αιματολογία έχει από καιρό μελετήσει τη μορφολογία των κυτταρικών σειρών, από τις οποίες προέρχονται (αφού περάσουν από ποικίλα στάδια ωρίμασης) τα στοιχεία που εισέρχονται στην κυκλοφορία· σε φυσιολογικές συνθήκες τα ανώριμα κύτταρα παραμένουν στο εσωτερικό του μυελού χωρίς να περνούν στο αίμα, ενώ, με μηχανισμούς που ακόμα δεν είναι πλήρως γνωστοί, τα ώριμα στοιχεία παράγονται και εισέρχονται στην κυκλοφορία, ανάλογα με τις ανάγκες του οργανισμού. Οι κυτταρικές σειρές των ερυθροκυττάρων, κοκκιοκυττάρων και αιμοπεταλίων φαίνεται ότι έχουν κοινούς προγεννήτορες· κατά την άποψη ορισμένων ερευνητών όλα αυτά τα κύτταρα προέρχονται από έναν και μόνο τύπο κυττάρου, την αιμοϊστιοβλάστη, που προέρχεται από τα κύτταρα του δικτυοενδοθηλιακού συστήματος. Η διαδικασία κατά την οποία από τα βασικά κύτταρα γεννιούνται τα διάφορα είδη κυττάρων ονομάζεται διαφοροποίηση. Αλλοιώσεις στη διαδικασία διαφοροποίησης, ωρίμασης και πολλαπλασιασμού χαρακτηρίζουν μερικές παθολογικές καταστάσεις, όπως οι λευχαιμίες. Εκτός από τις κυτταρικές σειρές που αναφέρθηκαν, υπάρχουν στον μ.τ.ο. και άλλα κύτταρα, όπως πλασματοκύτταρα, μονοκύτταρα και λεμφοκύτταρα· η δραστηριότητά τους, μαζί με των δικτυοκυττάρων, καθορίζει τη συμμετοχή του μ.τ.ο. σε όλες τις λειτουργίες του δικτυοϊστιοκυτταρικού συστήματος.
Ο μ.τ.ο. μπορεί να εξεταστεί με σχετική ευκολία, λαμβανόμενος με κατάλληλες βελόνες από τα οστά που τον περιέχουν· συνήθως αναρροφάται από το στέρνο ή από τη λαγόνιο ακρολοφία· η μικροσκοπική του εξέταση είναι χρησιμότατη και μερικές φορές απαραίτητη για τη διάγνωση ενός ορισμένου αριθμού παθήσεων των αιμοποιητικών οργάνων (π.χ. για τη λευχαιμία) και άλλων νόσων. Γίνονται επίσης καλλιέργειες του μ.τ.ο. για τη διάγνωση λοιμωδών νοσημάτων.
Στην εποχή μας γίνονται και μεταμοσχεύσεις μ.τ.ο. για τη θεραπεία σοβαρών παθολογικών καταστάσεων, που χαρακτηρίζονται από μεγάλη ελάττωση της μυελικής λειτουργίας, (π.χ. απλασίες από ιονίζουσα ακτινοβολία)· τα αποτελέσματα όμως ήταν ασταθή.
Αριστερά, τομή του μυελού των οστών: διακρίνονται ένα οστέινο πετάλιο, τα μεγάλα κενοτόπια υπολείμματα των λιπωδών κυττάρων και πολυάριθμοι πυρήνες των κυττάρων που παράγουν τα μορφολογικά στοιχεία του αίματος (ερυθρά και λευκά αιμοσφαίρια)? στη μέση, μικροφωτογραφία εγκάρσιας τομής του νωτιαίου μυελού (η χρώση έχει γίνει με άλατα αργύρου): στο κέντρο φαίνεται ο επενδυματικός σωλήνας, γύρω από τον οποίο και σε σχήμα Η βρίσκεται η φαιά ουσία (πορτοκαλί χρώμα). Από τα πρόσθια κέρατα (αριστερά, άνω και κάτω) βγαίνουν οι νευρίτες των κινητικών νευρώνων στα οπίσθια κέρατα (δεξιά, άνω και κάτω) φτάνουν οι νευρικές ίνες, που σχηματίζουν τις αισθητικές ρίζες. Ο νωτιαίος μυελός περιβάλλεται από τις μήνιγγες και λιπώδη ιστό (πορτοκαλί χρώμα)? δεξιά, τομή κλαδιού συκιάς (ficus carica) με τον μυελό στο κέντρο του κλαδιού.
Dictionary of Greek. 2013.